Wyrok SN z dnia 8 sierpnia 2007 r., sygn. II PK 45/07

1. W umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy dopusz­czalne jest zastrzeżenie warunku rozwiązującego.

2. Konieczność przestrzegania przez byłego pracownika przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (jedno­lity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.) nie jest równoznaczna z zaka­zem konkurencji po ustaniu stosunku pracy, o którym mowa w art. 101² § 1 k.p.

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Beata Gudowska, Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 sierpnia 2007 r. sprawy z powództwa Tadeusza M. przeciwko Fabryce Substancji Zapachowych P.-A. Spółki z o.o. w W. o odszkodowanie, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 września 2006 r. [...]

1. oddalił skargę kasacyjną;

2. zasądził od Tadeusza M. na rzecz Fabryki Substancji Zapachowych P.-A. Sp. z o.o. w W. kwotę 2.700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosz­tów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Powód Tadeusz M. wnosił o zasądzenie od pozwanej Fabryki Substancji Za­pachowych „P.-A.” Spółki z o.o. w W. odszkodowania w kwocie 226.040,88 zł z tytułu umowy o zakazie konkurencji z ustawowymi odsetkami od poszczególnych miesięcznych rat od daty ich wymagalności do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 27 stycznia 2006 r. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 226.040,88 zł tytułem odszkodowania wynikającego z umowy o zakazie konkurencji za okres od kwietnia 2001 r. do marca 2003 r. włącznie z ustawowymi odsetkami od poszczegól­nych miesięcznych rat w kwocie 9.418,37 zł od pierwszego dnia następnego miesiąca do dnia zapłaty. Zasądził ponadto kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 18.836,74 zł. Sąd pierwszej instancji ustalił, że Tadeusz M. w dniu 28 czerwca 1991 r. został powołany uchwałą zgromadzenia wspólników na stanowisko wicepre­zesa zarządu w pozwanej Spółce. Powód został ponadto zatrudniony na tym stano­wisku na podstawie umowy o pracę zawartej dnia 1 marca 1999 r. na czas nieokreślony. Stosownie do treści załącznika do tej umowy, powód został zobowiązany do nieprowadzenia jakiejkolwiek działalności konkurencyjnej wobec pozwanej spółki w trakcie trwania stosunku pracy. Zakaz ten rozciągał się także na okres 24 miesięcy przypadających po rozwiązaniu lub wygaśnięciu stosunku pracy. Zgodnie z § 4 i § 5 załącznika, na pracodawcy ciążył obowiązek wypłacania przez ten czas na rzecz powoda odszkodowania w odpowiedniej wysokości z tytułu powstrzymania się przez niego od działalności konkurencyjnej. W dniu 20 kwietnia 2000 r. rada nadzorcza pozwanej Spółki odwołała powoda z funkcji członka zarządu. Z tej przyczyny powo­dowi wypowiedziano również umowę o pracę ze skutkiem na dzień 30 kwietnia 2001 r. Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników pozwanej Spółki podjęło w dniu 7 lipca 2000 r. uchwałę, na mocy której powód został zwolniony z zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej.

Sąd Okręgowy, uznając powództwo za uzasadnione, wskazał na przepisy art. 101 § 1 k.p. oraz art. 101 § 1 k.p., zgodnie z którymi pracodawca oraz pracownik mogą w zakresie określonym w odrębnej umowie ustalić, iż pracownik nie będzie prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, ani też świadczył pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność, również po ustaniu stosunku pracy za odpowiednim odszkodowa­niem. Stosownie do art. 101 § 2 k.p., zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania. Sąd Okręgowy podniósł, że w niniejszej sprawie spór dotyczy zagadnienia, czy zakaz konkurencji przestaje obowiązywać w chwili, gdy pracownik zostaje zwolniony z zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej przez jedno­stronne oświadczenie woli pracodawcy. Wątpliwości istniejące w tym zakresie Sąd pierwszej instancji rozstrzygnął, powołując się między innymi na przepisy prawa cy­wilnego. Sąd Okręgowy podniósł, że przepis art. 101 k.p. wymaga dla umowy o za­kazie konkurencji formy pisemnej pod rygorem nieważności. Zgodnie z art. 78 § 1 k.c., do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli stron. Aby doszło do zawarcia umowy, wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli obu stron, z których każdy jest podpisany przez jedną z nich. W ni­niejszej sprawie nie doszło do złożenia własnoręcznego podpisu przez powoda na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli ani do wymiany dokumentów, w związku z czym zdaniem Sądu pierwszej instancji, nie zaistniały przesłanki pozwalające na przyjęcie, iż treść umowy oraz załącznika w zakresie zakazu konkurencji uległy zmianie poprzez zwolnienie pracodawcy z wypłaty należnego powodowi odszko­dowania. Przywołując poglądy Sądu Najwyższego wynikające z dotychczasowego orzecznictwa, Sąd Okręgowy wskazał, że pracodawca może się skutecznie zwolnić z wypłaty odszkodowania, ale tylko w wypadku, gdy strony zawrą w tym przedmiocie stosowne porozumienie, a tego rodzaju porozumienia brak jest w niniejszej sprawie. Umowa o zakazie konkurencji nie zawiera także, zdaniem Sądu pierwszej instancji, postanowienia o możliwości jednostronnego odstąpienia przez pracodawcę od obowiązku wypłaty odszkodowania. Stosownie do poglądów wyrażanych w doktrynie oraz w orzecznictwie sądowym, w przypadku braku w umowie o zakazie konkurencji jakiejkolwiek klauzuli przewidującej możliwość odstąpienia przez strony od wzajem­nych zobowiązań, pracodawca może skutecznie zwolnić pracownika od zakazu kon­kurencji. W żadnym jednak wypadku takie zwolnienie poprzez jednostronne oświadczenie woli nie uchyla obowiązku pracodawcy polegającego na wypłacie pracowni­kowi przewidzianego w tej umowie odszkodowania. Jednostronne odstąpienie przez pracodawcę od zawartej umowy nie znajduje formalnego uzasadnienia ani w Kodek­sie pracy ani w przepisach Kodeksu cywilnego. Również w judykaturze podkreśla się, iż pracodawca nie może zwolnić się od zapłaty odszkodowania twierdząc, że ustały przyczyny uzasadniające wypłatę odszkodowania, gdyż byłego pracownika przestał obowiązywać zakaz konkurencji.